خلاقیت
هر صبح که از خواب بر می خیزیم سؤالات مختلفی درباره تصمیم گیری های روزانه پس از دیگری وارد ذهن ما می شود . و ما به سؤالات ذهن خود در تمام طول روز پاسخ می دهیم . چگونگی پاسخ به این سؤالات و سلس
له سؤالات زنجیره وار مرتبط با پاسخ های سؤالات قبلی بستگی به اندیشه و تجسم ما دارد . اگر از اندیشه قوی و تجسم بالایی برخوردار باشیم انسان خلاقی هستیم . خلاقیت آن چنان در زندگی فری ، اجتماعی و حتی پیشرفت جوامع تأثیر دارد که بنا بر گفته ای
" خلاقیت حیات و مرگ یک جامعه است "
ژول ورن می گوید اگر کسی بتواند چیزی را تصور کند فرد دیگری روزی آن را خواهد ساخت .
تمرین اول :
بستن چشم ها و دیدن نردبانی از زمین تا آسمان و گذاشتن خود در موقعیت فردی که از نردبان بالا می رود و شرح مشاهدات فرد تمرین خوبی است برای درک تجسم خلاقانه .
تمرین دوم :
چیزی را از درون کیف خود بردارید و دورش خط بکشید . با استفاده از محدوده شی ء نقاشی شده ، خطوط دیگری را اضافه کرده و شکل شی ء یا وسیله دیگری را ترسیم کنید . این تمرین یا بازی برای بچه ها جالب است و با به کار بردن آن می توانید خلاقیت آن ها را پرورش دهید . از این تمرین به مبحثی می رسیم به نام کلیشه سازی ذهنی .
کلیشه سازی ذهنی
کلیشه سازی ذهنی همان عادت های ما هستند که ذهن را محدود می کنند و جلو خلاقیت را می گیرند . به عنوان مثال ما محدوده یک گوشی تلفن همراه را که تقریباً به شکل یک مستطیل است پس از نقاشی بر روی کاغذ می توانیم تبدیل به اشکال بی شماری کنیم . در صورتی که با محدود کردن خود به تجربیات گذشته دید خلاقانه ما کاملاً کور می شود . همیشه عادت کرده ایم مشکلاتمان را نیز مانند گذشته حل کنیم . در صورتی که :
" انسان های باسواد امروز کسانی هستند که چیزهایی راکه یاد گرفته اند رها می کنند تا دوباره یاد بگیرند . "
تمرین سوم :
خودکار شما نمی نویسد ، چه می کنید ؟ بررسی پاسخ های افراد گروه ما را متوجه دو نوع دیدگاه در باره این مشکل می کند . افرادی که گفتند خودکار را دور می اندازیم راه حل عمودی را انتخاب کرده اند ê و افرادی که به راه حل های مختلف فکر کرده اند راه حل های افقی داشتند .
راه حل عمودی معرف تفکر همگرا است و برای حل مشکل ما فقط یک راه حل را ارایه می دهد.
راه حل افقی معرف تفکر وا گراست و با ارایه چندین راه حل به راحتی می توانیم از میان آن ها انتخاب کینم و چون امکان انتخاب را داریم بهترین انتخاب را می کنیم . پس بهتر است راه حل های مختلف را برای حل مسایل در نظر بگیریم تا به بهترین نتیجه از طریق انتخاب دست یابیم .
اصول تفکر واگرا
1- راه حل ها حتماً ابتکاری ( نو و جدید ) باشد .
2- تنوع داشته باشد .
3- به جزئیات توجه شود .
4- از نظر کمیت راه حل ها بیشتر باشد .
رعایت این اصول ما را به مسیر تفکر خلاق هدایت خواهد کرد .
تمرین چهارم :
فرض کنید سر دبیر یکی از روزنامه های پر تیراژ هستید . ده عنوان برای سرمقاله روزنامه خود بنویسید .
به این عمل قیاس شخصی می گوییم .
قیاس شخصی
با قیاس شخصی خود را در حال و هوای آن شخص قرار می دهیم . این قیاس را هم با موجودات جاندار و هم با موحودات بی جانی مانند : نیمکت ، تخته سیاه و ... می توان انجام داد . قیاس شخصی باعث هم دلی شده و ما را به درک اشیا و افراد نایل می گرداند . این قیاس باعث می شود بتوانیم احساس فرد یا شی ء مورد نظر را درک کنیم .
تمرین پنجم :
چگونه یک کلاس مثل یک ظرف آجیل می شود ؟ در چند خط توصیف کنید .
این کار شبیه سازی است و قیاس مستقیم نامیده می شود .
قیاس مستقیم
به قیاس مستقیم ، قیاس موازی نیز گفته می شود . در این نوع قیاس دو چیز را با هم مقایسه می کنیم .
فایده قیاس مستقیم :
1- خیلی از اختراعات به همین روش صورت گرفته است .
2- با پیدا کردن مشترکات به نتیجه های تازه تری خواهیم رسید .
تمرین ششم :
چه چیزهایی می توانند حیات بخش نابود کننده باشند ؟
به این عمل تعارض فشرده ( متراکم ) گفته می شود . بیان تعارض فشرده باعث ایجاد نگرش صحیح از خود ، افراد و یا اشیا پیرامون می گردد .
تمرین هفتم : این جمله را بخوانید :
«نصف دوازده چیست؟»
این جمله را به چند صورت می توان خواند:نصف 2از 10 چیست ؟یا نصف دو((dowازدِه چیست؟یا نصف دو(dow)از 10 چیست؟و......
«افراد تک بعدی افرادی هستند که میگویند این است و جز این نیست.»
پس:
«صرفاٌ یک پاسخ صحیح برای هر چیز وجود ندارد.»
تمرین هشتم :
«وجه اشتراک آب و پول چیست؟»
پاسخهایی که به این سوال داده می شود ممکن است به چندین خط برسد.در صورتی که در ظاهر چنین به نظر نمی رسد :
«خلاقیت این است که وجوه اشتراک را ببینیم.»
«یافتن وجوه اشتراک این قدرت را دارد که از طریق آ ن چندین مشکل را با یک راه حل برطرف کنیم.»
به عنوان مثال سه فرد از سه گروه اجتمایی را در نظر آورید که به نحوی با آنها مشکل دارید.خواهر, همکار,بقال محله.در مرحله بعد وجوه اشتراک این افراد را بنویسید .پس از بررسی وجوه اشتراک پی خواهید بردکه شما با کدام خصیصه آنها مشکل دارید وچه بسا به این نتیجه برسید که مشکل از خود شماست .
تمرین نهم:
این سری کلمات را گوش کنید وسپس از حفظ بگویید:
«گربه ،چتر، ساعت ، چادر،میز»
به سری دوم کلمات گوش کنید:«تفکر ،فوران،پژوهش ،مدیریت»
پس از انجام این تمرین افراد شرکت کننده میتوانند تعداد بیشتری از کلمات گروه اول را به یاد بیاورند.علت این است که این کلمات دارای تصویر می باشند وچیزی که تصویر ذهنی داشته باشد،بهتر به ذهن سپرده می شود.
سخن آخر
حتماٌ تاکنون در باره ی نیم کره های مغز شنیده اید.
نِد هرمان گفت : «شخصیت افراد بستگی دارد به اینکه کدام «ربع کره» مغز آنها فعال است.»
ربع کره A:
افرادی که ربع کره Aآنها غالب است کاملاٌ منطقی هستندو باید همه چیز در آزمایشگاه برای ایشان اثبات شود.در این دسته تخیل مردود است. ریاضی دانان در این دسته قرار میگیرند.
ربع کره ی B :
منظم و سازماندهی شدهشده هستند.کارهای بی خطر می کنند.کارهای اداری وبخشنامهای رادر دست میگیرند وطبق آن عمل می کنند.به جزئیات اهمیت میدهند وتوجه دارند.به اصطلاح ملا نقطه ای هستند.
ربع کره C :
افراد این گروه احساسی و انسان گرایانه هستند . فرد شاخص این گروه گاندی است . معلمین ، پرستاران و مددکاران اجتماعی که با علاقه شغل خود را انتخاب کرده اند در این گروه قرار می گیرند .
ربع کره D :
این افراد بصری ، کل نگر و شهودی ( الهامی ) هستند . معماران بزرگ تاریخ در این دسته قرار می گیرند .
به تعویق انداختن قضاوت ها
تمرین دهم :
صفحه سفیدی با یک نقطه سیاه در وسط را به افراد نشان می دهیم و از آن ها می خواهیم بگویند این چیست ؟ افراد منفی نگر ، نقطه را می بینند . معمولاً ما یا سیاه می بینیم یا سفید و این اشتباه است . هیچ انسانی وجود ندارد که بدون حسن و عیب باشد .
" مثبت اندیشی به ما آرامش می دهد . "
روش معکوس سازی یا وارو سازی
تمرین یازدهم :
خداوند از چه چیزهایی از تو سؤال نمی کند ؟ سؤالات دیگری نیز از این قبیل می توان پرسید :
من چه کنم که فرزندم تنبل شود ؟
چگونه می توانیم خلاقیت بچه ها را از بین ببریم ؟
موارد پاسخ را لیست می کنیم و می فهمیم چه کارهایی را نباید انجام دهیم .
" برخی معتقدند بهترین روش برای خلاقیت روش معکوس سازی است . "
تمرین دوازدهم :
فقط با این سه شکل نقاشی کنید .
به این عمل محدودیت بالنده گفته می شود .
محدودیت بازدارنده باعث سرکوب خلاقیت می شود . مثلاً رنگ آمیزی کتاب نقاشی از دسته محدودیت های بازدارنده است چون فکر را برای یافتن راه های جدید به کار نمی اندازند .
برگرفته از کارگاه خلاقیت
سرکار خانم طبیبیان